Lời căn dặn sâu sắc về đạo đức cách mạng trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Trong Di chúc thiêng liêng để lại cho toàn Đảng, toàn dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết một đoạn ngắn gọn nhưng chứa đựng tầm tư tưởng sâu sắc vượt thời đại: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Bốn câu văn ngắn, rõ, súc tích, nhưng có thể xem như một “tuyên ngôn về đạo đức Đảng cầm quyền” mà Người gửi lại cho hậu thế. Trong đó, điều đáng chú ý là sự xuất hiện của hai cụm từ: “thật sự” (ở hai câu đầu) và “thật” (ở hai câu sau). Đây không phải vô tình, càng không phải lặp lại ngẫu nhiên. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh - một người trau chuốt từ ngữ đến mức tối giản và chính xác - mỗi chữ đều mang một tầng nghĩa tư tưởng và một thông điệp thời đại.
“Thật sự” - Lời cảnh tỉnh về cái gốc. “Thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng” và “thật sự cần, kiệm, liêm, chính…” không chỉ là những yêu cầu thông thường, mà là lời cảnh báo có tính dự báo. Chữ “thật sự” xuất hiện hai lần - như một cách nhấn mạnh gấp đôi, nhắm thẳng vào phần gốc rễ tư tưởng và đạo đức, chứ không chỉ nói về hành vi. Bởi trong bối cảnh cuối thập niên 1960, khi Đảng đã nắm quyền và đứng trước nhiều thách thức nội tại, Bác nhìn thấy rõ nguy cơ phai nhạt lý tưởng cách mạng và biểu hiện chủ nghĩa cá nhân trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Bác không yêu cầu học thuộc khẩu hiệu hay phát biểu tốt, mà yêu cầu phải thấm nhuần một cách thực chất, phải “sống” với đạo đức cách mạng - coi đó là máu thịt, là bản thể của người cán bộ, đảng viên. Không phải ngẫu nhiên, cùng thời điểm viết Di chúc, Bác cho công bố tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, với từng chữ đều được Bác cân nhắc. Bác không nói “phải có đạo đức” mà nói “phải thật sự thấm nhuần”; không nói “cần, kiệm, liêm, chính” mà phải “thật sự cần, kiệm, liêm, chính” - nghĩa là, trước tình trạng đạo đức bị giả danh, Bác đòi hỏi sự chân thành và nội hóa thực chất.
“Thật” - Chuẩn mực hành vi cụ thể. Nếu “thật sự” là cảnh tỉnh về nội tâm, thì “thật” ở hai câu sau là lời dặn về kết quả cụ thể: Giữ gìn Đảng thật trong sạch và trở thành người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân. Chữ “thật” ở đây không mang tính hình dung, mà mang tính định lượng hành vi, có thể kiểm chứng bằng thực tiễn. Người dân không đòi hỏi cán bộ nói hay, mà cần thấy một Đảng trong sạch thật sự, một người đầy tớ của dân thật sự - được thể hiện bằng hành động, lối sống, sự liêm khiết và thái độ phục vụ. Đây là sự nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh: “lấy dân làm gốc”, “lấy đạo đức làm nền” và “lấy thực tiễn làm thước đo”.
56 năm qua, Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được toàn Đảng, toàn dân, toàn quân nghiêm túc thực hiện và đạt nhiều kết quả quan trọng. Trên các lĩnh vực, đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu, điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo Bác, góp phần xây dựng và phát triển quê hương, đất nước.
Tuy nhiên, hiện nay có những người vừa giảng đạo đức cách mạng, vừa phát biểu chống tham nhũng, nhưng sau đó lại vướng sai phạm đúng với nội dung lẽ ra bản thân phải gương mẫu; thậm chí bị xử lý vì những hành vi sai phạm nghiêm trọng. Có những người từng là “tấm gương” về đạo đức, nhưng sau đó lại “phản bội” lời dạy của Bác, làm mất niềm tin của Nhân dân. Khi đó, xã hội mới nhận ra: Chính Bác đã cảnh báo từ hơn nửa thế kỷ trước rằng, nếu không “thật sự thấm nhuần”, nếu chỉ là hình thức, nếu chỉ nói mà không làm, thì sớm muộn gì cũng xa dân - mất dân - và suy thoái từ bên trong.
Vì vậy, việc học Di chúc của Bác không chỉ để hiểu mà còn phải hành động; không phải để sao chép khẩu hiệu, mà phải thật sự soi vào chính mình. Mỗi cán bộ, đảng viên cần tự hỏi: Mình có thật sự liêm chính chưa? Mình có thật sự là người đầy tớ trung thành của Nhân dân chưa? Hay mình mới chỉ nói đúng, viết tốt, phát biểu hay? Khi toàn Đảng có thật nhiều người giác ngộ “thật sự”, thì Đảng mới thật sự vững mạnh, thật sự trong sạch, thật sự là của dân, do dân, vì dân.
Thực hiện Di chúc của Bác, càng phân tích, tìm hiểu, chúng ta càng thấu rõ những tư tưởng lớn lao của Người chứa đựng trong những từ ngữ tưởng như đơn giản như “thật sự”, “thật”. Và nếu hôm nay người dân nói với nhau rằng: Chuyện này Bác nói rồi, hơn nửa thế kỷ trước, thì đó là lời nhắc nhở đầy thiêng liêng: Học Bác - là để sống thật sự như Bác hằng mong muốn.
Nguyễn Văn Thạnh
Cán bộ hưu trí phường Tân Châu, nguyên Phó Trưởng Ban Nội chính Tỉnh ủy An Giang