Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, đất nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền, chờ ngày Tổng tuyển cử thống nhất. Tuy nhiên, đế quốc Mỹ đã nhảy vào thay chân thực dân Pháp, dựng lên chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, đàn áp phong trào yêu nước, phá hoại Hiệp định, hòng chia cắt lâu dài đất nước ta. Chính quyền Ngô Đình Diệm ban hành Luật 10/59, lê máy chém đi khắp miền Nam, tàn sát những người kháng chiến, gieo rắc khủng bố, đẩy Nhân dân vào cảnh lầm than.
Trước tình hình đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (tháng 9/1960) đã đề ra đường lối cách mạng miền Nam, chủ trương thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Thông qua Mặt trận để tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân, các dân tộc, các tôn giáo và mọi xu hướng chính trị yêu nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp đấu tranh chống đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai. Ngày 20/12/1960, tại vùng giải phóng xã Tân Lập, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh (nay là xã Tân Lập, tỉnh Tây Ninh), Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam chính thức được thành lập.
Ngay khi ra đời, Mặt trận đã công bố Tuyên ngôn và Chương trình hành động 10 điểm, xác định rõ mục tiêu: “Đánh đổ chế độ thuộc địa kiểu mới của đế quốc Mỹ và chính quyền độc tài tay sai Ngô Đình Diệm; xây dựng chính quyền liên minh dân tộc, dân chủ; lập lại quan hệ bình thường giữa hai miền, tiến tới hòa bình, thống nhất Tổ quốc”. Đó là cương lĩnh thể hiện tinh thần độc lập, nhân đạo, yêu chuộng hòa bình và khát vọng thống nhất đất nước của Nhân dân ta.
Dưới ngọn cờ của Mặt trận, các tổ chức thành viên lần lượt được thành lập: Hội Liên hiệp Thanh niên Giải phóng, Hội Nông dân Giải phóng, Hội Liên hiệp Phụ nữ Giải phóng, Hội Lao động Giải phóng… Hệ thống Mặt trận được xây dựng đến cơ sở, trở thành hạt nhân chính trị - xã hội của phong trào cách mạng miền Nam. Các ủy ban Mặt trận ở địa phương đảm nhiệm nhiều chức năng: vận động quần chúng, tổ chức sản xuất, xây dựng tự vệ, lãnh đạo chiến đấu; trở thành hình thức chính quyền nhân dân trong vùng giải phóng, củng cố sức mạnh của cách mạng.
Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đã lãnh đạo và tổ chức phong trào đấu tranh chính trị sôi nổi khắp ba vùng chiến lược. Hàng triệu lượt nhân dân xuống đường đấu tranh chống khủng bố, chống bắt lính, đòi dân sinh, dân chủ; hàng vạn binh sĩ, nhân viên ngụy quyền giác ngộ, rời bỏ hàng ngũ, trở về với Nhân dân. Cùng với đó, phong trào vũ trang phát triển mạnh mẽ, hình thành lực lượng vũ trang ba thứ quân, đánh bại nhiều chiến lược quân sự của địch, làm phá sản âm mưu “chiến tranh đặc biệt”, “chiến tranh cục bộ”, tiến tới làm tan rã chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.
Cùng với đấu tranh chính trị và vũ trang, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam còn là lực lượng đối ngoại nhân dân tích cực, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế. Từ năm 1961-1967, hàng trăm đoàn đại biểu của Mặt trận đã tham dự các hội nghị quốc tế, khu vực, khẳng định chính nghĩa của Nhân dân miền Nam trước dư luận tiến bộ thế giới. Đặc biệt, tại Hội nghị Paris, Mặt trận là đại diện chính thức của Nhân dân miền Nam Việt Nam, góp phần quan trọng vào thắng lợi của mặt trận ngoại giao, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris năm 1973, rút quân về nước. Đây là bước ngoặt quyết định để quân và dân ta giành thắng lợi hoàn toàn trong mùa Xuân năm 1975.
Sau khi hoàn thành trọng trách lịch sử, tháng 2/1977, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam hợp nhất với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trở thành tổ chức chính trị - xã hội duy nhất đại diện cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Từ đó đến nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kế thừa, phát huy truyền thống vẻ vang của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam, tiếp tục làm nòng cốt trong công tác đoàn kết, tập hợp Nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần to lớn vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Kỷ niệm 65 năm Ngày thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam là dịp để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta ôn lại truyền thống hào hùng của phong trào cách mạng miền Nam, tôn vinh sự hy sinh, cống hiến của biết bao chiến sĩ, đồng bào đã ngã xuống vì độc lập, tự do và thống nhất đất nước. Bước vào kỷ nguyên mới vươn mình phát triển, tinh thần Mặt trận - tinh thần đoàn kết, tự lực, tự cường, nhân ái và nghĩa tình - cần tiếp tục được phát huy mạnh mẽ và góp phần to lớn xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững mạnh.
Việt Cường